گلیسیرین نوعی الکل قند است که به ۲ شکل طبیعی و مصنوعی تولید میشود. گیلیسیرین با فرمول C3H8O3 از ۳ اتم کربن، ۸ اتم هیدروژن و ۳ اتم اکسیژن ساخته شده است. نام دیگر این ترکیب کربوهیدراتی الکل قند یا پلیال (Polyol) است.
مایع گلیسیرین را میتوان طبیعی از تخمیر برخی مواد غذایی مانند عسل و سرکه به دست آورد، اما حجم زیاد گلیسیرین برای استفاده در صنعت از این ۳ منبع تولید میشود:
- منبع گیاهی: گیلیسیرین طبیعی از روغنها و چربیهای نارگیل، نخل و سویا به دست میآید.
- منبع حیوانی: گلیسیرین حیوانی با جوشاندن چربی گاو یا گوسفند روی حرارت و سپس سردکردن آن به دست میآید.
- منبع مصنوعی: گیلیسیرین مصنوعی معمولا بر پایه نفت است و از پروپیلن (propylene) تولید میشود.
کاربردهای گلیسیرین
گلیسیرین در حوزههای صنعتی مختلف برای تولید محصولات متنوعی استفاده میشود. در ادامه، رایجترین کاربردهای گلیسیرین را معرفی خواهیم کرد.
۱. لوازم آرایشی
گلیسیرین برای پوست فواید زیادی دارد و کاربردش بهجای مرطوبکننده، آبرسان، حلال و روانکننده آن را به مادهای ارزشمند برای تولید محصولات پوستی تبدیل کرده است. مزیت اصلی استفاده از گلیسیرین روی پوست خشک، خاصیت جلوگیری از تبخیر آب است. در مقایسه با سایر محصولات مرطوبکننده، گیلیسیرین رطوبت پوست را مدت طولانیتری حفظ میکند.
۲. غذاها و نوشیدنیها
گلیسیرین در تولید مواد غذایی کاربردهای متعددی دارد. این ماده اغلب در غذاهای فرآوریشده، بستهبندیشده و منجمدشده در این حالتها یافت میشود:
- امولسیفایر (Emulsifier) که برای تثبیت مواد تشکیلدهنده غذا و جلوگیری از جداشدن آنها استفاده میشود.
- شیرینکننده و جایگزینی برای شکر.
- مرطوبکننده (Humectant) برای جلوگیری از خشکشدن و کمک به حفظ مواد غذایی.
- حلال رنگ و طعم غذا.
- عامل نرمکننده در آبنبات و کیک و دیگر محصولات غذایی.
۳. لوازم بهداشتی
گیلیسیرین بهعنوان مرطوبکننده، حلال و روانکننده در تولید محصولات بهداشتی استفاده میشود. مواد بهداشتی زیر همگی حاوی گلیسیرین هستند:
- خمیردندان؛
- دهانشویه؛
- دئودورانت؛
- صابونها؛
- محصولات بهداشتی مخصوص کودکان.
۴. محصولات دارویی
گیلیسیرین عنصری اصلی برای تولید این محصولات دارویی محسوب میشود:
- شیاف گلیسیرین (بدنه شیافها از جنس گلیسیرین جامد است)؛
- داروهای سرفه؛
- کپسولهای ژلمانند؛
- برخی از داروها؛
- برخی از انواع بیحسکنندهها.
۵. محصولات صنعتی
گلیسیرین برای تولید مواد صنعتی کاربرد گستردهای دارد. فهرست زیر تنها تعدادی از کاربردهای این ماده در صنعت است:
- تولید ضدیخ؛
- به عنوان روانکننده و روکش و نرمکننده نخ و پارچه در صنعت نساجی؛
- تولید کاغذ؛
- تولید فومهای انعطافپذیر؛
- تولید پوششهای سطحی و رنگ؛
- تولید شمع و صابون؛
- تولید چسب.